Paul Cézanne: Ojciec sztuki nowoczesnej

Paul Cézanne  był jednym z czołowych malarzy postimpresjonistycznych XIX-wiecznej Francji. Jego styl plasował się pomiędzy impresjonizmem a kubizmem . Łamał zasady przestrzeni i formy tradycyjnego malarstwa. Dlatego nazywany jest „ojcem sztuki nowoczesnej ”.

Dzieła Paula Cézanne'a bezpośrednio inspirowały nurty sztuki nowoczesnej XX wieku, takie jak kubizm (na czele z Pablo Picasso) i fowizm (na czele z Henri Matisse'em). Był on kluczową postacią, która przeniosła sztukę zachodnią z tradycji na modernizm. Tytuł „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ” świadczy o wysokim szacunku dla jego innowacji artystycznych.

I. Kariera artystyczna: od „nierozpoznanego” do „założyciela ruchu”

Droga artystyczna Cézanne'a była pełna sprzeczności. Wczesne prace Cézanne'a charakteryzowały się niepowtarzalnym stylem, którego nie akceptował główny nurt. Dopiero w późniejszych latach zyskał na popularności.

Paul Cézanne poświęcił całe swoje życie innowacjom artystycznym. To położyło solidny fundament pod jego status „ ojca sztuki nowoczesnej ”. Jego karierę można wyraźnie podzielić na trzy etapy:

(1) Wczesny etap (lata 60. i 70. XIX wieku): Eksploracja z kontrowersjami

W tym okresie na twórczość Cézanne'a wpłynął romantyzm i realizm . Jego prace charakteryzowały się jaskrawą kolorystyką i szorstkimi pociągnięciami pędzla. Większość jego prac dotyczyła mitów i scen historycznych (jak na przykład „Piknik ”). Jednak jego prace często były odrzucane przez wystawy salonowe.

Powodem było to, że „nie pasowały do tradycyjnej estetyki”. Choć nie został doceniony, stale zdobywał doświadczenie malarskie. Zaczął rozwijać idee artystyczne odmienne od tradycyjnych. To zasiało ziarno, dzięki któremu stał się później „ ojcem sztuki nowoczesnej ”.

(2) Etap środkowy (lata 70.–80. XIX wieku): integracja z pączkami innowacji

Na tym etapie Cézanne poznał malarzy impresjonistów, takich jak Claude Monet i Camille Pissarro. Zaczął uczyć się impresjonistycznej sztuki uchwycenia światła i cienia. Zajął się szkicowaniem w plenerze i stworzył wiele pejzaży oraz martwych natur (takich jak Dom Wisielca ). Nie do końca jednak podążał za impresjonistyczną „czystą rejestracją światła i cienia”.

Paul Cézanne zawsze pielęgnował swoje unikalne poglądy na temat „struktury obrazu”. Ta postawa – uczenie się od innych, ale jednocześnie zachowanie niezależności – sprawiła, że stopniowo odchodził od sztuki tradycyjnej. Zaczął budować język sztuki nowoczesnej. To dodatkowo wzmocniło jego pozycję jako odkrywcy „Ojca Sztuki Nowoczesnej ”.

(3) Etap późny (lata 90. XIX w. – lata 1906 r.): styl dojrzały i szczyt

Styl artystyczny Paula Cézanne'a w pełni dojrzał w tym okresie. Skupił swoją twórczość na „analizowaniu istoty przedmiotów za pomocą struktur geometrycznych”. Jego arcydzieła, „ Mont Sainte-Victoire”  i „Kosz jabłek ”, powstały w tym czasie. Malował wielokrotnie ten sam temat. Starał się zgłębiać odwieczne zasady formy i przestrzeni.

To głębokie zgłębianie istoty sztuki sprawiło, że jego dzieła miały wartość artystyczną wykraczającą poza jego epokę. W 1906 roku zmarł z powodu zmoczenia w deszczu podczas szkicowania na świeżym powietrzu. Jednak jego późniejsze prace stały się ważnymi wzorcami dla rozwoju sztuki nowoczesnej. W pełni ugruntowały jego status „ojca sztuki nowoczesnej ”.

II. Podstawowe idee artystyczne: „Zrozumieć naturę za pomocą cylindrów, kul i stożków”

Przełom w sztuce Cézanne'a polegał na tym, że nie zadowalał się „kopiowaniem natury”. Zamiast tego dążył do „odbudowy porządku natury”. Te nowatorskie idee są kluczowymi powodami, dla których stał się „ ojcem sztuki nowoczesnej ”. Można je streścić w trzech punktach:

(1) Dekonstrukcja obiektów: geometryczny wyraz istoty

Cézanne wierzył, że wszystkie obiekty w naturze można przekształcić w podstawowe kształty geometryczne. Należą do nich cylindry, kule i stożki. Tworząc, upraszczał kontury obiektów. Na przykład, malował jabłka jako okrągłe kule.

Opisywał góry jako spiętrzone stożki. W ten sposób przełamał tradycyjną malarską granicę „kopiowania wyglądu”. Zamiast tego uchwycił „istotną strukturę” obiektów – coś wykraczającego poza ich wygląd. Nie malował jedynie „przypadkowych form”, które dostrzegają oczy.

To zgłębianie istoty przedmiotów przełamało tradycyjne ramy malarstwa. Dało nową perspektywę twórczą sztuce nowoczesnej. Jest to ważny element myśli artystycznej „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ”.

(2) Przełamanie perspektywy: wieloperspektywiczna rekonstrukcja przestrzeni

Tradycyjne malarstwo opiera się na „perspektywie jednopunktowej” (ustalonej pod jednym kątem widzenia). Jednak Cézanne odważnie odstąpił od tej zasady. Próbował umieścić wiele kątów widzenia na jednym obrazie. Weźmy  na przykład „Kosz jabłek” .

Blat stołu na obrazie wygląda, jakby był oglądany z przodu. Wygląda też, jakby był oglądany z góry. Ta kreatywna metoda przełamała ograniczenia przestrzenne płócien 2D.

Stanowiło kluczową inspirację dla „wielopostaciowego kolażu” kubizmu. Przyniosło również nowe przełomy w sztuce nowoczesnej w zakresie ekspresji przestrzennej. To kolejny dowód dalekowzroczności „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ”.

(3) Logika kolorów: warstwy kolorów służące strukturze

W dziełach Cézanne'a kolor nie służył jedynie do ukazania światła, cienia czy emocji. Stał się on ważnym narzędziem budowania struktury obrazu.

Był dobry w stosowaniu kontrastu barw zimnych i ciepłych. Na przykład, używał czerwonych jabłek i niebieskich obrusów do oddzielania warstw obiektów. Jednocześnie stosował drobne zmiany w podobnych kolorach.

Na przykład, używał ciemnozielonej i jasnozielonej barwy liści, aby stworzyć wrażenie objętości. Ta idea „koloru służącego strukturze” sprawiła, że kolor i struktura geometryczna wzajemnie się wspierały. Tworzyły stabilny porządek obrazu. Zmieniło to funkcję koloru w tradycyjnym malarstwie. Otworzyło nową drogę dla wykorzystania koloru w sztuce nowoczesnej. To kolejny kluczowy wkład idei artystycznych „ ojca sztuki nowoczesnej ”.

III. Dzieła klasyczne: eksploracja formy poprzez powtarzanie obrazów

Dzieła Cézanne'a koncentrowały się na konkretnych tematach. Często malował ten sam obiekt wielokrotnie, zgłębiając zasady formy. Te prace to nie tylko ucieleśnienie jego artystycznych idei.

Stanowią one również ważne kamienie milowe w rozwoju sztuki nowoczesnej. Stanowią również solidne wsparcie dla osiągnięć „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ”. Najbardziej reprezentatywne są trzy typy:

(1) Martwa natura: Kosz jabłek — punkt wyjścia sztuki nowoczesnej 

W „Koszu jabłek” jabłka , kosz i obrus zostały wyraźnie uproszczone do geometrycznych kształtów. Perspektywa blatu stołu przełamuje utarte schematy. Kolory są spokojne i mają wyraźne warstwy. Cézanne wykorzystał jako nośnik zwykłą martwą naturę.

Dogłębnie zgłębiał „relację między obiektami a przestrzenią”. Uczynił z owoców pospolitych „nośnik badań nad formą”. Dzieło to dokonało wielkiego przełomu w sztuce. Dlatego Picasso nazwał je „punktem wyjścia sztuki nowoczesnej”. Stało się również dziełem klasycznym, co dowodzi, że Cézanne był „ ojcem sztuki nowoczesnej ”.

(2) Malarstwo pejzażowe: Mont Sainte-Victoire — model analizy natury za pomocą geometrii 

W późniejszych latach Cézanne mieszkał w Prowansji we Francji. Dziesiątki razy malował tutejszą górę Mont Sainte-Victoire. Na obrazie Mont Sainte-Victoire góra ta jest opisana jako gruby stożek. Drzewa i pola na pierwszym planie stają się geometrycznymi blokami barw.

Barwy nieba i ziemi tworzą kontrast zimna i ciepła. Dzieło nie tylko zachowuje witalność natury, ale także ukazuje piękno struktury poza czasem. Doskonale oddaje ideę artystyczną Cézanne'a, polegającą na „analizowaniu natury za pomocą geometrii”. Obraz ten stał się ważnym wzorem dla nowoczesnego malarstwa pejzażowego. Jeszcze bardziej wzmocnił wpływ „ojca sztuki nowoczesnej ”.

(3) Malarstwo figuralne: Gracze w karty — wyrażanie wieczności w strukturze 

Cézanne stworzył pięć wersji obrazu „Gracze w karty” . Dwie z nich znajdują się obecnie w Musée d'Orsay i Luwrze. Na obrazie rolnicy grający w karty mają spokojne pozy. Ich kontury są uproszczone. Kolory są miękkie i wyraziste.

Tło jest skompresowane do prostych bloków kolorystycznych. Koncentruje się na podkreśleniu relacji przestrzennej między postaciami a stołem. W przeciwieństwie do tradycyjnych obrazów figuralnych, które koncentrują się na „emocjonalnym opowiadaniu historii”, to dzieło ukazuje „wieczność postaci w ich strukturze”. Przełamało ono twórcze idee tradycyjnego malarstwa figuralnego. Wyznaczyło nowy kierunek twórczy dla nowoczesnego malarstwa figuralnego. Jest to ważne osiągnięcie eksploracyjne Cézanne’a – „ ojca sztuki nowoczesnej ” – w dziedzinie malarstwa figuralnego.

IV. Wpływ sztuki: „Niewidzialny mentor” sztuki nowoczesnej

Cézanne nie był powszechnie znany za życia. Jednak po śmierci całkowicie zmienił kierunek rozwoju sztuki zachodniej. Jego myśli i dzieła wywarły większy wpływ na sztukę nowoczesną XX wieku niż na twórczość innych malarzy postimpresjonistycznych. Tytuł „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ” najlepiej oddaje jego dalekosiężny wpływ:

(1) Bezpośrednia inspiracja kubizmu: obalenie tradycyjnej logiki formy

Picasso i Georges Braque zetknęli się z ideami Cézanne’a dotyczącymi „geometrycznej dekonstrukcji” i „przestrzeni wieloperspektywicznej”. Byli głęboko zainspirowani. Rozbili obiekty na fragmentaryczne bryły geometryczne i zapoczątkowali kubizm.

Kubizm całkowicie odmienił logikę formy tradycyjnego malarstwa. Stał się ważnym nurtem w historii sztuki nowoczesnej. Eksploracja artystyczna Cézanne'a była kluczowym źródłem tego nurtu. W pełni ukazuje on fundamentalną rolę „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ” w nowoczesnych nurtach artystycznych.

(2) Wpływ na fowizm i ekspresjonizm: promowanie innowacji w zakresie koloru i ekspresji emocjonalnej

Malarze fowistyczni, tacy jak Matisse, przejęli od Cézanne’a ideę „koloru służącego strukturze”. Jeszcze bardziej wzmocnili ekspresyjną siłę koloru. To ukształtowało jasny i wyrazisty styl fowizmu.

Ekspresjonizm czerpał inspirację z idei Cézanne'a, by „przełamać pozory i dążyć do istoty”. Skupił on twórczość na wyrażaniu wewnętrznych uczuć. Złamał tradycyjny sposób kopiowania świata zewnętrznego.

Myśli artystyczne Cézanne'a stanowiły istotne wsparcie dla tych dwóch nurtów modernistycznych. Ukazywały one szeroki wpływ „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ”.

(3) Kładąc podwaliny pod sztukę abstrakcyjną: Rozpoczęcie różnorodnej eksploracji sztuki nowoczesnej

Cézanne przywiązywał ogromną wagę do „samej formy”. To uświadomiło późniejszym artystom, że „sztukę można oddzielić od realnych obiektów”. To zrozumienie stanowiło teoretyczną i praktyczną podstawę dla „czystej sztuki abstrakcyjnej” Wassily’ego Kandinsky’ego.

Dzięki niemu sztuka abstrakcyjna stała się ważną gałęzią sztuki nowoczesnej. Eksploracja Cézanne'a zerwała związek między sztuką a rzeczywistością. Zapoczątkowała erę różnorodnych poszukiwań w sztuce nowoczesnej. Sprawiła, że wkład „ Ojca Sztuki Nowoczesnej ” przeniknął wiele dziedzin rozwoju sztuki nowoczesnej.