Matisse × Fowizm: ruch artystyczny przeciwstawiający się tradycyjnej estetyce

Henri Matisse (1869–1954) jest uznawany, obok Pabla Ruiza Picassa , Vincenta van Gogha i Paula Cézanne’a , za jednego z najważniejszych malarzy XX wieku . Urodził się w rodzinie farmaceutów i handlarzy zbożem w Le Cateau w Pikardii, w północnej Francji.

W latach 1882–1887 studiował prawo, ale później porzucił karierę prawniczą, by zająć się malarstwem. Uczył się u Williama-Adolphe'a Bouguereau w klasie przygotowawczej Académie Julian. W 1892 roku wstąpił do École des Beaux-Arts , gdzie kształcił się w pracowni symbolistycznego malarza Moreau.

Rozważania Moreau na temat natury przedmiotu teorii koloru w malarstwie wywarły głęboki wpływ na Matisse'a. Moreau uważał: „Nie można uzyskać pięknych kolorów, kopiując naturę. Kolory w obrazie muszą pochodzić z myślenia, wyobraźni i marzeń”.

Po opuszczeniu Akademii Sztuk Pięknych, pod wpływem neoimpresjonistycznego pointylizmu Signaca , namalował obraz „Luksus, spokój, radość” (1904). Pomysł na ten obraz zaczerpnął z poematu Baudelaire’a „Wizyta na wyspie Cytera”. W wierszu czytamy: „Tam wszystko jest piękne, schludne, eleganckie, spokojne i pełne radości”.

Ten obraz dowodzi ogromnego potencjału twórczego Matisse'a jako kolorysty. Połączenie różowych, żółtych i niebieskich kropek emanuje szczęściem i radością . Obraz ten przyniósł mu podziw wielu młodych malarzy.

Początkowo Matisse nie był zadowolony z tego, jak linia i kolor współgrają ze sobą w obrazie „Luksus, spokój, radość”. Sztuka Gauguina skłoniła go do zastosowania stylu dekoracyjnego . Rozwiązał problem między linią a kolorem, stosując płaskie bloki kolorów, rozdzielone zakrzywionymi, płynnymi liniami.

Obraz Matisse'a  „Radość życia”  został ukończony po 1905 roku. Przedstawia kobiety w orientalnym stylu cieszące się życiem nad pięknym brzegiem morza. Grupa kobiet tańczy w kręgu w oddali, co kontrastuje z bezruchem nagiej postaci na pierwszym planie.

Koncepcja wyrażania ziemskiego raju lub złotego wieku poprzez sztukę wizualną sięga renesansu . Chociaż Matisse często czerpał inspirację ze starożytnej sztuki Zachodu, jego twórczość inspirowała się sztuką Wschodu . Ogromna skala obrazu i śmiałe zestawienie kolorów wywołały wówczas sensację.

Współczesna historia sztuki uznaje „Radość życia” Matisse’a za pierwsze wielkie dzieło XX wieku . Powstał on przed „Panimi z Awinionu” Picassa. Uosabia on estetyczną koncepcję fowizmu, charakteryzującą się wyrazistymi kolorami, prostymi kształtami, harmonijną kompozycją i silnym walorem dekoracyjnym.

Na Salonie Jesiennym w 1905 roku Matisse zaprezentował oprócz tego dwa inne dzieła: „ Otwarte okno” i „Kobieta w kapeluszu” . Żywe, pełne pasji, ciepłe kolory zdawały się uwalniać od ograniczeń form o chłodnym zabarwieniu, co stanowiło krok naprzód w porównaniu z Gauguinem, Moreau i Bernardem.

W 1927 roku Matisse otrzymał grant od Fundacji Carnegie . Wyjechał do Stanów Zjednoczonych i stworzył słynny mural „Taniec”. Później reumatyzm uniemożliwił mu malowanie. Używał więc kolorowych wycinanek z papieru do tworzenia obrazów dekoracyjnych, tworząc w ten sposób niepowtarzalny styl .

Aby studiować ludzkie ciało, Matisse zwrócił się ku rzeźbie. W ciągu swojej kariery stworzył około 70 rzeźb . Rzeźbienie postaci w glinie pozwoliło mu na skompresowanie brył na dwuwymiarowej powierzchni, uzyskując efekt holistyczny.

Reprezentatywnym dziełem sztuki z tego okresu jest „Niewolnik”. Poza „niewolnika” przypomina „Idącego człowieka” Rodina. Wydaje się to zapowiadać przejście w rzeźbie Matisse’a od stylów tradycyjnych do nowoczesności .

 

Matisse uwielbiał rzeźbę. Dlatego w 1907 roku stworzył „Leżący Akt I”. Jest on oparty na jego ówczesnym obrazie olejnym „Niebieska Postać Ludzka”, ale przerobiony na rzeźbę. Później stworzył takie dzieła jak „Postać Dekoracyjna” (1908), „Człowiek Wąż” (1909) i „Ukrzyżowanie” (1910). Dzieła te pokazują, jak eksperymentował z rzeźbą i jak wywarły one głęboki wpływ na rzeźbę współczesną.

Fowizm, wybitny ruch modernistyczny , popadł w zapomnienie po 1908 roku. Dla Matisse'a fowizm nie był jednak początkiem jego stylu, lecz raczej jego początkiem. Braque później stał się mistrzem kubizmu . Rouault został zaproszony przez niemieckich ekspresjonistów do udziału w ich wystawie i stał się jednym z niewielu wielkich malarzy religijnych w sztuce nowoczesnej. Większość artystów fowistycznych popadła jednak później w zapomnienie i popadła w rutynę.

Po fowizmie Matisse kontynuował swoje poszukiwania. Do 1920 roku stosował różne, swobodne metody, aby stworzyć nową przestrzeń malarską . Przeżył nawet krótki okres kubizmu. Jego słynne dzieło „Harmonia w czerwieni” (1911) różni się od wcześniejszego impresjonistycznego obrazu „Stół”. Wydaje się, że ukazuje kolejną wielką zmianę w twórczości Matisse’a.

Matisse nie stosował tradycyjnej perspektywy. Zamiast tego, stosując zestawienia kolorów i kręte linie, tworzył nowe poczucie przestrzeni – i nowy, dziwny, egzotyczny, tajemniczy świat. W latach 1907–1910 nieustannie zgłębiał, jak linia, kolor i przestrzeń współdziałają ze sobą. Skupiał się na swoich ulubionych, radosnych tematach : raju i Złotym Wieku. Najsłynniejszym z nich jest „Taniec”, namalowany w 1909 roku, temat wcześniej pojawiający się w odległym ujęciu „Radości życia”.

 

　　W latach 1910–1913 Matisse podróżował po Hiszpanii i Maroku. Namalował najjaśniejsze pejzaże swojego życia – pokazują one, jak bardzo kochał światło słoneczne i niezwykłe krajobrazy. W tym okresie rozpoczął swoją przygodę z kubizmem. 

Do jego najsłynniejszych dzieł należą „ Wariacje martwej natury w Delhi ” (1915–1917) oraz „Marokańczycy” (1916). Kubistyczne obrazy Matisse’a nigdy nie zawierały fragmentarycznych obiektów. W tych pracach doskonalił się w geometryzacji i upraszczaniu obiektów , unikając nadmiernej ornamentyki. „Lekcja gry na fortepianie” (1916–1917) to jego najbardziej charakterystyczne i udane dzieło kubistyczne. Matisse wykorzystywał duże płaszczyzny żywych kolorów w abstrakcyjnej aranżacji. 

Po I wojnie światowej Matisse stworzył wiele obrazów postaci. Obrazy te charakteryzowały się silnym wyczuciem formy lub opierały się głównie na linii. W późniejszych latach Matisse eksperymentował z relacjami kolorystycznymi, tworząc wycinanki z kolorowego papieru. Wykorzystywał tę unikalną formę, aby uzyskać piękne efekty dekoracyjne w ilustracjach książkowych i dekoracji wnętrz .

Do 1950 roku bloki kolorów w jego obrazach zaczęły nabierać niezależnego charakteru. W tym czasie Matisse stawał się coraz słabszy. Zaczął używać wycinanek z kolorowego papieru – stało się to jego głównym sposobem tworzenia sztuki w późniejszych latach. Skrawki papieru były najpierw malowane według jego wytycznych, a następnie wycinane i łączone w płótno. Żywe efekty kolorystyczne osiągane w jego późniejszych pracach miały ogromne znaczenie dla młodszych artystów.

O nas