Matisse × Fauvisme: een kunststroming tegen traditionele esthetiek

Henri Matisse (1869-1954) wordt samen met Pablo Ruiz Picasso , Vincent van Gogh en Paul Cézanne gerekend tot de belangrijkste schilders van de 20e eeuw . Hij werd geboren in een familie van apothekers en graanhandelaren in Le Cateau, Picardië, Noord-Frankrijk.

Van 1882 tot 1887 studeerde hij rechten, maar gaf zijn carrière als advocaat later op om zich te richten op de schilderkunst. Hij studeerde bij William-Adolphe Bouguereau in de vooropleiding van de Académie Julian. In 1892 ging hij naar de École des Beaux-Arts , waar hij les kreeg in het atelier van de symbolistische schilder Moreau.

Moreau's bespreking van de inhoudelijke aard van de kleurenleer in de schilderkunst had een grote invloed op Matisse. Moreau dacht: "Je kunt geen mooie kleuren krijgen door de natuur te kopiëren. De kleuren in een schilderij moeten voortkomen uit denken, verbeelding en dromen."

Na zijn afstuderen aan de Academie voor Schone Kunsten, beïnvloed door Signacs neo-impressionistische pointillisme , creëerde hij "Luxe, Rust, Vreugde" (1904). Dit schilderij is geïnspireerd op Baudelaires gedicht Een bezoek aan het eiland Cythera. Het gedicht luidt: "Daar is alles mooi, netjes, fantasierijk, kalm en vol vreugde."

Dit schilderij toont Matisse' immense creatieve vermogen als colorist. De combinatie van roze, gele en blauwe stippen straalt een gevoel van geluk en vreugde uit . Dit schilderij leverde hem de bewondering op van vele jonge schilders.

Aanvankelijk was Matisse niet tevreden met de manier waarop lijn en kleur samenwerkten in Luxe, Sereniteit, Vreugde. Gauguins kunst zorgde ervoor dat hij een decoratieve stijl gebruikte . Hij loste het probleem tussen lijn en kleur op door platte kleurblokken te gebruiken, gescheiden door gebogen, vloeiende lijnen.

Matisse's  Levensvreugde  werd na 1905 voltooid. Het toont vrouwen in oosterse stijl die genieten van het leven aan een prachtige kust. Een groep vrouwen danst in een cirkel in de verte, wat contrasteert met de stilte van een naakt op de voorgrond.

Het idee om een aards paradijs of een gouden eeuw tot uitdrukking te brengen door middel van beeldende kunst gaat terug tot de Renaissance . Hoewel Matisse vaak oude westerse thema's gebruikte, haalde hij zijn inspiratie uit oosterse kunst . De enorme omvang en de felle kleurencombinatie van het schilderij veroorzaakten destijds een sensatie.

De moderne kunstgeschiedenis beschouwt Matisse's De vreugde van het leven als het eerste grote werk van de 20e eeuw . Het kwam vóór Picasso's Les Demoiselles d'Avignon. Het belichaamt het esthetische concept van het fauvisme, dat bestaat uit felle kleuren, eenvoudige vormen, een harmonieuze compositie en een sterke decoratieve interesse.

Op de Salon d'Automne van 1905 toonde Matisse naast dit werk nog twee andere werken: Het Open Raam en De vrouw met de hoed . De levendige, gepassioneerde warme kleuren leken zich te hebben bevrijd van de beperkingen van koele kleuren, een stap voorwaarts ten opzichte van Gauguin, Moreau en Bernard.

In 1927 ontving Matisse een subsidie van de Carnegie Foundation . Hij vertrok naar de VS en maakte de beroemde muurschildering Dance. Later in zijn leven hield reuma hem tegen om te schilderen. Daarom gebruikte hij gekleurde papieren knipsels om decoratieve afbeeldingen te maken en creëerde zo een unieke stijl .

Om het menselijk lichaam te bestuderen, richtte Matisse zich op de beeldhouwkunst. Hij creëerde in zijn carrière ongeveer 70 sculpturen . Door figuren in klei te boetseren, kon hij massieve vormen op een tweedimensionaal oppervlak samendrukken, wat een holistisch effect bereikte.

Een representatief kunstwerk uit deze periode is "Slaaf". De houding van de slaaf doet denken aan Rodins "Wandelende man". Dit lijkt een voorbode te zijn van de verschuiving in Matisse's beeldhouwkunst van traditionele stijlen naar moderne stijlen .

 

Matisse hield enorm van beeldhouwkunst. Zo maakte hij in 1907 Liggend Naakt I. Het is gebaseerd op zijn olieverfschilderij Blauwe Mensfiguur uit die tijd, maar dan uitgevoerd als sculptuur. Later maakte hij werken als Decoratief Figuur (1908), Slangenman (1909) en Kruisiging (1910). Deze werken laten zien hoe hij nieuwe dingen probeerde met beeldhouwkunst en ze hebben de moderne beeldhouwkunst diepgaand beïnvloed.

Het fauvisme, een prominente modernistische stroming , raakte na 1908 in de vergetelheid. Maar voor Matisse was het fauvisme niet de vorming van zijn stijl, maar eerder een begin. Braque werd later een meester van het kubisme . Rouault werd door Duitse expressionisten gevraagd om deel te nemen aan hun tentoonstellingen en werd een van de weinige grote religieuze schilders in de moderne kunst. De meeste fauvistische kunstenaars verdwenen echter later in het gewone werk en raakten in de vergetelheid.

Na het fauvisme zette Matisse zijn onderzoek voort. Tot 1920 gebruikte hij verschillende vrije methoden om een nieuwe schilderruimte te creëren . Hij kende zelfs een korte kubistische periode. Zijn beroemde werk Harmonie in Rood (1911) verschilt van zijn eerdere impressionistische schilderij De Tafel. Het lijkt een andere grote verandering in Matisse' kunst te laten zien.

Matisse gebruikte geen traditioneel perspectief. In plaats daarvan gebruikte hij kleurcombinaties en gebogen lijnen om een nieuw gevoel van ruimte te creëren – en een vreemde, exotische, mysterieuze nieuwe wereld. Tussen 1907 en 1910 bleef hij onderzoeken hoe lijn, kleur en ruimte samenwerken. Hij concentreerde zich op zijn favoriete vrolijke thema's : het paradijs en de Gouden Eeuw. Het bekendste hiervan is "De Dans", geschilderd in 1909, een onderwerp dat eerder te zien was in de verre weergave van "De Vreugde van het Leven".

 

　　Tussen 1910 en 1913 reisde Matisse naar Spanje en Marokko. Hij schilderde de helderste landschappen van zijn leven – ze tonen hoezeer hij van zonlicht en ongewone landschappen hield. Zijn verkenning van het kubisme begon in deze periode. 

Opvallende werken zijn onder andere " Variaties op een stilleven in Delhi " (1915-1917) en "De Marokkanen" (1916). Matisse' kubistische schilderijen bevatten nooit gefragmenteerde objecten. Door middel van deze werken oefende hij zich in het geometrisch maken en vereenvoudigen van objecten , waarbij hij overmatige ornamentiek vermeed. "De pianoles" (1916-1917) is zijn meest onderscheidende en succesvolle kubistische werk. Matisse gebruikte grote vlakken met levendige kleur in een abstracte compositie. 

Na de Eerste Wereldoorlog produceerde Matisse een groot aantal figuurstukken. Deze schilderijen hadden ofwel een sterk gevoel voor vorm, ofwel waren ze voornamelijk gebaseerd op lijn. In zijn latere jaren experimenteerde Matisse met kleurverhoudingen door middel van gekleurde papierknipsels. Hij gebruikte deze unieke vorm om prachtige decoratieve effecten te bereiken in boekillustraties en interieurdecoratie .

Tegen 1950 begonnen de kleurvlakken in zijn schilderijen een zelfstandige kwaliteit te krijgen. In deze periode werd Matisse steeds zwakker. Hij begon gekleurde papierknipsels te gebruiken – dit werd zijn belangrijkste manier om later kunst te maken. Stukjes papier werden eerst volgens zijn specificaties beschilderd, vervolgens uitgesneden en tot een doek samengevoegd. De levendige kleureffecten die hij in zijn latere werk bereikte, waren van grote betekenis voor jongere kunstenaars.

Over ons