De 6 meest invloedrijke kunststromingen

1. Renaissance, 14e-16e eeuw , ontstaan in Italië

Kern

De kern ervan was 'humanisme'. Het ging in tegen het middeleeuwse religieuze idee van het opgeven van genoegens. Het moedigde de zorg voor menselijke waarden en het echte leven aan. Het drong er ook op aan dat kunst wetenschappelijk en levensecht was.

Belangrijkste kenmerken

Het eerste systematische gebruik van perspectief, waardoor een driedimensionaal ruimtegevoel ontstaat.

De nadruk ligt op de menselijke anatomie, wat resulteert in een realistische karakterweergave en nauwkeurige verhoudingen.

De kleuren zijn zacht en natuurlijk. Hoewel de thema's voornamelijk religieus zijn, bevatten ze ook emoties en scènes van gewone mensen.

Representatieve figuren en kunstwerken

Leonardo da Vinci: De Mona Lisa en Het Laatste Avondmaal besteden aandacht aan licht en schaduw. Ze richten zich ook op het weergeven van wat de personages denken en voelen.

Michelangelo:  David en het plafond van de Sixtijnse Kapel (met nadruk op de kracht en heiligheid van het menselijk lichaam).

Rafaël: De School van Athene (een combinatie van klassieke filosofie en humanisme, met een evenwichtige en harmonieuze compositie).

Ontwikkelingsgeschiedenis

Vroege periode (14e eeuw):  Het begon in Florence, Italië. Kunstenaars zoals Giotto stapten af van de stijve middeleeuwse stijl en legden de basis voor realistische kunst.

Hoogtijdagen (15e-16e eeuw): Het centrum verplaatste zich naar Rome. Meesters zoals Leonardo da Vinci en Michelangelo verschenen, en de artistieke vaardigheden en ideeën bereikten hun hoogtepunt.

Late Periode (eind 16e eeuw): Het verspreidde zich naar verschillende landen in Europa. Het werd "maniërisme" – een stijl die meer overdreven en fantasierijk is. Dit droeg bij aan de voorbereiding op barokke kunstvormen.

2. Impressionisme, jaren 60-90, ontstaan in Frankrijk

Kern

Het ging in tegen de 'historische onderwerpen' en de 'zorgvuldig realistische stijl' van de academische school. Het moedigde aan om de snelle veranderingen in licht en kleur vast te leggen en de echte gevoelens van de natuur en het dagelijks leven te tonen.

Belangrijkste kenmerken

Hij gebruikte losse, korte penseelstreken. Hij concentreerde zich niet op kleine details, maar juist op het combineren en mengen van kleuren (zoals Monets vroege kunstvorm 'Pointillisme').

Hij schildert vaak buitentaferelen (zoals zonsopkomsten, weilanden en rivieroevers) en legt daarbij de nadruk op het schetsen in de open lucht.

Hij schilderde onderwerpen die voor iedereen herkenbaar waren. Het ging onder meer om alledaagse dingen zoals cafés, dansen en wandelingen – niet de traditionele nobele of religieuze thema's.

Representatieve figuren en kunstwerken

Monet: Impression, Sunrise: Dit schilderij gaf de beweging zijn naam. Het toont wazig water in het ochtendlicht. Waterlelies-serie: Deze schilderijen gaan over het licht en de schaduwen op het water op verschillende tijdstippen.

Renoir: Dansen in de Moulin de la Galette (de felle kleuren laten zien hoe levendig het sociale leven van gewone mensen is).

Degas: "The Dance Lesson" (blonk uit in het vastleggen van dynamische momenten, vaak met behulp van gedetailleerde composities).

Ontwikkelingsgeschiedenis

Oorsprong (jaren 1860):  Jonge schilders zoals Monet en Renoir zagen hun werk afgewezen worden door de officiële Salon. Hun kunst voldeed niet aan de normen van de academische school.

Doorbraak (1874): De eerste impressionistische tentoonstelling vond plaats. Kunstcritici spotten met Impression, Sunrise, maar dit markeerde ook het begin van de beweging.

Volwassenheid (jaren 1880):  Schilders ontwikkelden een uniforme stijl, hun werken kregen geleidelijk erkenning en hun invloed verspreidde zich door heel Europa.

Neergang (jaren 1890):  Kernleden begonnen in verschillende stijlen te schilderen (Cézanne richtte zich bijvoorbeeld op 'structurele exploratie'). De beweging viel geleidelijk uit elkaar, maar legde de basis voor moderne kunst.

3. Fauvisme, jaren 1905 - 1908, ontstaan in Frankrijk

Kern

Het breekt volledig met de traditionele kleurregels. Het gebruikt overdreven, felle, zelfs "wilde" kleuren om gevoelens direct weer te geven. Het is niet afhankelijk van welke kleuren dingen werkelijk hebben – zoals gras rood verven.

Belangrijkste kenmerken

Extreme kleurcontrasten – zoals felgeel naast donkerpaars – combineren met krachtige, vrije penseelstreken. Ze creëren een krachtig, opvallend effect.

De figuren zijn vereenvoudigd, waarbij het realisme wordt vermeden ten gunste van de emotionele spanning die door kleur wordt gecreëerd.

De onderwerpen zijn voornamelijk landschappen en portretten. De beelden zitten vol levendigheid en subjectieve emotie.

Representatieve figuren en kunstwerken

Matisse:  Harmonie in Rood: Het gebruikt grote rode vlakken om een kamer van binnen te verlichten. Het verstoort het dieptegevoel en benadrukt hoe vlak de kleur oogt. Vrouw met hoed: Het gebruikt kleuren die niet echt zijn om een persoon te tekenen.

Derain:  "Charing Cross Bridge, London" (hij gebruikte zeer verzadigde kleuren om een stadsgezicht af te beelden dat doordrenkt is van wildernis).

Ontwikkelingsgeschiedenis

Oorsprong (1905): Schilders zoals Matisse en Derain stelden hun kunstwerken tentoon op de Parijse kunsttentoonstelling. Kunsthistorici noemden ze de "fauvisten" – zo ontstond de beweging.

Hoogtijdagen (1905-1907): De kernleden werkten intensief samen en ontwikkelden een kenmerkende stijl die de vrijheid van kleur bevorderde en van invloed was op het kubisme en expressionisme.

Ontbinding (1908): De beweging viel al na drie jaar uit elkaar. Dit kwam doordat de leden andere kunstopvattingen hadden (Matisse richtte zich bijvoorbeeld meer op 'decoratief', Derain keerde terug naar de traditie). Maar het veranderde de rol van kleur in de kunst voorgoed.

4. Kubisme, jaren 1907 - jaren 1920, ontstaan in Frankrijk

Kern

Het laat de traditionele observatiemethode vanuit één perspectief los. Kunstenaars halen objecten eerst uit elkaar tot geometrische vormen – zoals vierkanten, driehoeken en cilinders. Vervolgens zetten ze deze vormen vanuit verschillende hoeken weer in elkaar. Zo tonen ze de 'alomvattende structuur' van de objecten.

Belangrijkste kenmerken

Schilderijen zien er verdeeld uit, waarbij geometrische blokken worden gebruikt om objecten weer te geven (bijvoorbeeld de figuren van Picasso; je kunt zowel hun voor- als zijkant zien).

De kleuren zijn rustig en er worden voornamelijk neutrale tinten gebruikt zoals bruin, grijs en zwart. Dit voorkomt dat kleur de structuur in de weg zit.

Er zijn twee soorten. De eerste is 'analytisch kubisme' – het haalt objecten uit elkaar en richt zich op het bestuderen van hun structuur. De tweede is 'synthetisch kubisme' – het gebruikt elementen zoals collages en tekst om opnieuw beelden te creëren.

Representatieve figuren en kunstwerken

Picasso:  Les Demoiselles d'Avignon: Dit is het eerste belangrijke kubistische schilderij. Het gebruikt geometrische blokken om menselijke lichamen te reconstrueren en breekt met oude regels voor portretten. Guernica: Het gebruikt kubistische vaardigheden om zich uit te spreken tegen de vreselijke dingen die mensen in oorlogstijd doen.

Braque:  Gitaar: Het gebruikt eenvoudige geometrische blokken om de structuur van de gitaar te tekenen. Het helpt ook bij de ontwikkeling van "Breaking-down Cubism".

Ontwikkelingsgeschiedenis

Oorsprong (1907): Picasso maakte Les Demoiselles d'Avignon. Hij haalde zijn inspiratie uit Afrikaanse maskers en Cézanne's 'Constructietheorie', waarmee hij de basis legde voor het kubisme.

Analytisch kubisme (1908-1912):  Picasso werkte samen met Braque en richtte zich op het deconstrueren van de structuur van objecten, wat resulteerde in zeer abstracte schilderijen.

Synthetisch kubisme (1912-1920):  Kunstenaars voegden collages toe – zoals stukjes krantenpapier en stof – en tekst. Dit maakte de schilderijen rijker en beïnvloedde het latere dadaïsme en de popart.

Neergang (na de jaren twintig):  Kernleden stapten over op andere stijlen. Maar het kubisme veranderde de manier waarop mensen over 'ruimte' in de kunst dachten, en het was een groot keerpunt voor de moderne kunst.

5. Surrealisme, jaren 1924-1950, ontstaan in Frankrijk

Kern

Het volgt Freuds 'onderbewuste theorie'. Het bestudeert beelden uit dromen en  denkbeeldige dingen die je ziet die niet echt zijn . Het creëert 'verzonnen scènes die niet in het echte leven bestaan' en overschrijdt de grenzen van logica en gezond verstand.

Belangrijkste kenmerken

Deze schilderijen zitten vol vreemde dingen – zoals smeltende klokken en zwevende objecten. Ze voelen als dromen en volgen geen logica.

Ze variëren van realistische weergaven van details (zoals in het werk van Dalí) tot abstracte uitingen van emoties (zoals in het werk van Miró).

Vaak gaat het om onderbewuste angsten, verlangens en fantasieën, vaak met een mystieke of symbolische ondertoon.

Representatieve figuren en kunstwerken

Dalí:  De Volharding van de Herinnering: Er zijn smeltende klokken en een lege, eenzame kust. Ze laten zien hoe vreemd de tijd is en welke gedachten we hebben zonder het te beseffen. Voorgevoel van een Burgeroorlog: Verwrongen menselijke figuren laten mensen voelen hoe eng oorlog is.

Magnité:  "Man with a Black Hat" (het gezicht van een man wordt verborgen door een appel en onderzoekt de tegenstelling tussen "zien" en "zijn").

Jim Miró:  "Carnaval van de Harlekijn" (met eenvoudige symbolen en levendige kleuren om een dromerige scène uit te beelden).

Ontwikkelingsgeschiedenis

Oorsprong (1924): Dichter Breton publiceerde het "Surrealistisch Manifest", waarin hij de principes van de beweging formeel uiteenzette. Aanvankelijk gericht op literatuur, breidde het zich later uit naar beeldende kunst.

Bloeiperiode (jaren 30-40): Schilders als Dalí en Magritte werden beroemd. Hun werk werd veelvuldig tentoongesteld in Europa en de VS, en hun invloed bereikte een hoogtepunt.

Neergang (na de jaren 50): Na de Tweede Wereldoorlog werd het abstract expressionisme populair. Het surrealisme verdween langzaam, maar had nog steeds een grote invloed op latere popart en sciencefictiontekeningen.

6. Abstract expressionisme, jaren 40-60, ontstaan in de Verenigde Staten

Kern

Het laat "specifieke beelden" volledig achterwege. Het gebruikt kleuren, lijnen en penseelstreken om gevoelens direct weer te geven – er is geen noodzaak voor echte dingen. Het richt zich op de "acties" van de kunstenaar en het "uiten van emoties".

Belangrijkste kenmerken

Schilderijen hebben geen duidelijk thema. Kunstenaars brengen gevoelens (zoals woede, kalmte, angst) alleen over via kleuren en de mate waarin ze hun penseel gebruiken.

Er zijn twee soorten. De eerste is 'action painting' – kunstenaars zoals Pollock richten zich op 'druppelen en spatten' tijdens het creëren. De andere is 'color field painting' – kunstenaars zoals Rothko gebruiken grote kleurblokken om een sfeer te creëren.

Het creatieve proces is vrij, zonder vooropgezette compositie, met de nadruk op ‘improviserende expressie’.

Representatieve figuren en kunstwerken

Jackson Pollock: "Lavender Mist" (gemaakt met behulp van druppel-, sproei- en spettertechnieken. Het schilderij zit vol beweging en spanning).

Mark Rothko: Untitled (Red on Red)" (grote rode vlakken op elkaar gestapeld wekken een diep, kalm gevoel op).

Ontwikkelingsgeschiedenis

Oorsprong (jaren 40):  Beïnvloed door het Europese surrealisme en kubisme begonnen Amerikaanse schilders (voornamelijk immigranten en veteranen) abstracte stijlen te verkennen als reactie op het traditionele realisme.

Bloeiperiode (jaren 50): Action painting en colorfield painting werden mainstream en New York werd het centrum van de moderne kunst. Deze stroming staat ook bekend als de "New York School".

Neergang (na de jaren 60):  Met de opkomst van popart en minimalisme verdween het abstract expressionisme geleidelijk uit de mainstream. Het vestigde echter wel de positie van Amerika in de moderne kunst en bevorderde de globalisering van 'abstracte kunst'.

Over ons