Paul Cézanne: Cha đẻ của nghệ thuật hiện đại

Paul Cézanne  là một họa sĩ chủ chốt của trường phái Hậu Ấn tượng ở Pháp thế kỷ 19. Phong cách của ông giao thoa giữa trường phái Ấn tượng và trường phái Lập thể . Ông đã phá vỡ các quy tắc về không gian và hình khối của hội họa truyền thống. Vì vậy, người ta gọi ông là " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ".

Các tác phẩm nghệ thuật của Paul Cézanne đã truyền cảm hứng trực tiếp cho các trào lưu nghệ thuật hiện đại thế kỷ 20, như trường phái Lập thể (dẫn đầu bởi Pablo Picasso) và trường phái Dã thú (dẫn đầu bởi Henri Matisse). Ông là một nhân vật chủ chốt đã đưa nghệ thuật phương Tây từ truyền thống sang hiện đại. Danh hiệu " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " cho thấy sự trân trọng sâu sắc đối với những sáng tạo nghệ thuật của ông.

I. Sự nghiệp nghệ thuật: Từ "không được công nhận" đến "Người sáng lập một phong trào"

Hành trình nghệ thuật của Cézanne đầy rẫy những tranh cãi. Ông đã tạo ra những tác phẩm đầu tay với phong cách độc đáo, nhưng công chúng chính thống không chấp nhận chúng. Ông chỉ được chú ý nhiều hơn vào những năm cuối đời.

Paul Cézanne dành cả cuộc đời cho những sáng tạo nghệ thuật. Điều này đã đặt nền móng vững chắc cho danh hiệu " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " của ông. Sự nghiệp của ông có thể được chia thành ba giai đoạn rõ ràng:

(1) Giai đoạn đầu (những năm 1860-1870): Khám phá với nhiều tranh cãi

Trong giai đoạn này, Cézanne chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa Lãng mạn và Hiện thực . Các tác phẩm của ông có màu sắc tươi sáng và nét vẽ thô ráp. Chủ đề chủ yếu của ông xoay quanh thần thoại và bối cảnh lịch sử (như bức The Picnic ). Tuy nhiên, tranh của ông thường bị các triển lãm salon từ chối.

Lý do là vì chúng "không phù hợp với thẩm mỹ truyền thống". Mặc dù không được công nhận, ông vẫn không ngừng tích lũy kinh nghiệm hội họa. Ông bắt đầu phát triển những ý tưởng nghệ thuật khác biệt với truyền thống. Điều này đã gieo mầm cho ông trở thành " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " sau này.

(2) Giai đoạn giữa (những năm 1870-1880): Hội nhập với các chồi đổi mới

Trong giai đoạn này, Cézanne đã gặp gỡ các họa sĩ trường phái Ấn tượng như Claude Monet và Camille Pissarro. Ông bắt đầu học kỹ năng nắm bắt ánh sáng và bóng tối của trường phái Ấn tượng. Ông chuyển sang phác họa ngoài trời và sáng tác nhiều bức tranh phong cảnh và tĩnh vật (như bức " Ngôi nhà của Người treo cổ "). Tuy nhiên, ông không hoàn toàn theo đuổi "sự ghi chép thuần túy ánh sáng và bóng tối" của trường phái Ấn tượng.

Paul Cézanne luôn giữ những suy nghĩ độc đáo của mình về "cấu trúc tranh". Thái độ này - học hỏi từ người khác nhưng vẫn giữ được sự độc lập - đã dần dần đưa ông rời xa nghệ thuật truyền thống. Ông bước vào xây dựng ngôn ngữ nghệ thuật hiện đại. Điều này càng củng cố nền tảng của ông như một người khám phá cho " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ".

(3) Giai đoạn cuối (những năm 1890-1906): Phong cách trưởng thành và đỉnh cao

Phong cách nghệ thuật của Paul Cézanne đã hoàn toàn trưởng thành trong giai đoạn này. Ông tập trung sáng tạo vào việc "phân tích bản chất của các vật thể với cấu trúc hình học". Những kiệt tác của ông, Mont Sainte-Victoire  và Giỏ Táo , đều được sáng tác trong thời gian này. Ông vẽ đi vẽ lại cùng một chủ đề. Ông nỗ lực khám phá những quy luật vĩnh cửu của hình khối và không gian.

Sự khám phá sâu sắc về bản chất nghệ thuật này đã khiến các tác phẩm của ông có giá trị nghệ thuật vượt thời đại. Năm 1906, ông qua đời vì bị ướt mưa khi đang phác họa ngoài trời. Nhưng những tác phẩm cuối đời của ông đã trở thành hình mẫu quan trọng cho sự phát triển của nghệ thuật hiện đại. Chúng đã khẳng định vị thế " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " của ông.

II. Ý tưởng nghệ thuật cốt lõi: "Hiểu thiên nhiên với hình trụ, hình cầu và hình nón"

Bước đột phá trong nghệ thuật của Cézanne nằm ở chỗ ông không hài lòng với việc "sao chép tự nhiên". Thay vào đó, ông nỗ lực "xây dựng lại trật tự của tự nhiên". Những ý tưởng đột phá này là lý do chính khiến ông trở thành " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ". Chúng có thể được tóm tắt trong ba điểm:

(1) Phân tích đối tượng: Biểu hiện hình học của bản chất

Cézanne tin rằng mọi vật thể trong tự nhiên đều có thể được biến đổi thành các hình dạng hình học cơ bản. Các hình dạng này bao gồm hình trụ, hình cầu và hình nón. Khi sáng tạo, ông sẽ đơn giản hóa đường nét của các vật thể. Ví dụ, ông đã vẽ quả táo dưới dạng hình cầu tròn.

Ông mô tả những ngọn núi như những hình nón xếp chồng lên nhau. Bằng cách này, ông đã phá vỡ giới hạn hội họa truyền thống là "sao chép vẻ bề ngoài". Thay vào đó, ông nắm bắt được "cấu trúc cốt lõi" của sự vật - một thứ gì đó vượt ra ngoài vẻ bề ngoài của chúng. Ông không chỉ vẽ những "hình dạng ngẫu nhiên" mà mắt thường nhìn thấy.

Việc khám phá bản chất của vật thể này đã phá vỡ khuôn khổ hội họa truyền thống, mang đến một góc nhìn sáng tạo mới cho nghệ thuật hiện đại. Đây là một phần quan trọng trong tư tưởng nghệ thuật của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ".

(2) Phá vỡ phối cảnh: Tái tạo không gian đa phối cảnh

Hội họa truyền thống tuân theo "phối cảnh một điểm" (cố định một góc nhìn). Nhưng Cézanne đã dũng cảm từ bỏ quy tắc này. Ông cố gắng đưa nhiều góc nhìn vào cùng một bức tranh. Lấy ví dụ như bức "Giỏ Táo"  .

Mặt bàn trong tranh trông như được nhìn từ phía trước. Nó cũng trông như được nhìn từ trên xuống. Phương pháp sáng tạo này đã phá vỡ giới hạn không gian của tranh canvas 2D.

Nó là nguồn cảm hứng chủ chốt cho "ảnh ghép đa góc nhìn" của trường phái Lập thể. Nó cũng mang đến những đột phá mới cho nghệ thuật hiện đại trong việc thể hiện không gian. Điều này càng cho thấy tầm nhìn xa của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ".

(3) Logic màu sắc: Các lớp màu phục vụ cho cấu trúc

Trong các tác phẩm của Cézanne, màu sắc không chỉ được sử dụng để thể hiện ánh sáng, bóng tối hay cảm xúc. Thay vào đó, nó trở thành một công cụ quan trọng để xây dựng cấu trúc bức tranh.

Ông rất giỏi sử dụng sự tương phản màu lạnh-ấm. Ví dụ, ông dùng táo đỏ và khăn trải bàn xanh để phân tách các lớp đồ vật. Đồng thời, ông cũng sử dụng những thay đổi nhỏ trong các màu tương tự.

Ví dụ, ông sử dụng màu xanh lá cây đậm và xanh lá cây nhạt trên lá để tạo cảm giác về khối lượng. Ý tưởng "màu sắc phục vụ cấu trúc" này đã khiến màu sắc và cấu trúc hình học hỗ trợ lẫn nhau. Chúng tạo thành một trật tự hình ảnh ổn định. Điều này đã thay đổi chức năng của màu sắc trong hội họa truyền thống, mở ra một hướng đi mới cho việc sử dụng màu sắc trong nghệ thuật hiện đại. Đây là một đóng góp quan trọng khác của tư tưởng nghệ thuật của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ".

III. Các tác phẩm kinh điển: Khám phá hình thức thông qua hội họa lặp lại

Các tác phẩm của Cézanne tập trung vào những chủ đề cụ thể. Ông thường vẽ đi vẽ lại cùng một vật thể để khám phá các quy tắc hình thức. Những tác phẩm này không chỉ là sự thực hành ý tưởng nghệ thuật của ông.

Chúng cũng là những cột mốc quan trọng trong sự phát triển của nghệ thuật hiện đại. Chúng cũng là nền tảng vững chắc cho những thành tựu của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ". Ba loại tiêu biểu nhất là:

(1) Tranh tĩnh vật: Giỏ táo – Điểm khởi đầu của nghệ thuật hiện đại 

Trong "Giỏ Táo" , táo, giỏ táo và khăn trải bàn được đơn giản hóa rõ rệt thành các hình khối hình học. Phối cảnh mặt bàn phá vỡ các quy tắc thông thường. Màu sắc dịu nhẹ và có các lớp rõ ràng. Cézanne sử dụng tĩnh vật thông thường làm vật liệu nền.

Ông đã khai thác sâu sắc "mối quan hệ giữa vật thể và không gian". Ông đã biến những loại trái cây thông thường thành "vật mang theo nghiên cứu hình thức". Tác phẩm này đã tạo nên một bước đột phá lớn về hình thức nghệ thuật. Picasso gọi nó là "điểm khởi đầu của nghệ thuật hiện đại". Nó cũng trở thành một tác phẩm kinh điển, minh chứng cho vị thế " Cha đẻ của nghệ thuật hiện đại " của Cézanne.

(2) Tranh phong cảnh: Mont Sainte-Victoire — Một mô hình phân tích thiên nhiên bằng hình học 

Về sau, Cézanne sống ở Provence, Pháp. Ông đã vẽ ngọn núi Mont Sainte-Victoire địa phương hàng chục lần. Trong Mont Sainte-Victoire , ngọn núi được mô tả như một hình nón dày. Cây cối và cánh đồng ở tiền cảnh trở thành những khối màu hình học.

Sắc trời và mặt đất tạo nên sự tương phản lạnh-ấm. Tác phẩm không chỉ lưu giữ sức sống của thiên nhiên mà còn thể hiện vẻ đẹp kiến trúc vượt thời gian. Nó lý giải hoàn hảo ý tưởng nghệ thuật "phân tích thiên nhiên bằng hình học" của Cézanne. Bức tranh này đã trở thành hình mẫu quan trọng cho hội họa phong cảnh hiện đại, đồng thời củng cố thêm ảnh hưởng của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ".

(3) Tranh vẽ hình người: Những người chơi bài — Thể hiện sự vĩnh cửu trong cấu trúc 

Cézanne đã tạo ra 5 phiên bản của bức tranh "Những Người Chơi Bài" . Hai trong số đó hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Orsay và Bảo tàng Louvre. Trong bức tranh, những người nông dân đang chơi bài với tư thế bình thản. Đường nét được đơn giản hóa. Màu sắc dịu nhẹ và tạo cảm giác rộng rãi.

Nền tranh được nén lại thành những khối màu đơn giản, tập trung làm nổi bật mối quan hệ không gian giữa các nhân vật và mặt bàn. Khác với tranh vẽ nhân vật truyền thống vốn tập trung vào "kể chuyện cảm xúc", tác phẩm này thể hiện "sự vĩnh hằng của các nhân vật trong cấu trúc". Nó phá vỡ những ý tưởng sáng tạo của tranh vẽ nhân vật truyền thống, đồng thời mở ra một hướng sáng tạo mới cho tranh vẽ nhân vật hiện đại. Đây là một thành tựu khám phá quan trọng của Cézanne - " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " - trong lĩnh vực hội họa nhân vật.

IV. Ảnh hưởng của nghệ thuật: "Người cố vấn vô hình" của nghệ thuật hiện đại

Cézanne không được nhiều người biết đến khi còn sống. Nhưng sau khi qua đời, ông đã thay đổi hoàn toàn hướng đi của nghệ thuật phương Tây. Tư tưởng và tác phẩm nghệ thuật của ông ảnh hưởng đến nghệ thuật hiện đại thế kỷ 20 nhiều hơn bất kỳ họa sĩ Hậu Ấn tượng nào khác. Danh hiệu " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " là lời giải thích rõ ràng nhất cho tầm ảnh hưởng sâu rộng của ông:

(1) Trực tiếp truyền cảm hứng cho chủ nghĩa lập thể: Lật đổ logic hình thức truyền thống

Picasso và Georges Braque đã tiếp xúc với tư tưởng "giải cấu trúc hình học" và "không gian đa góc nhìn" của Cézanne. Họ đã được truyền cảm hứng sâu sắc. Họ tiếp tục chia nhỏ các vật thể thành những khối hình học rời rạc và sáng lập nên trường phái Lập thể.

Chủ nghĩa Lập thể đã hoàn toàn đảo lộn logic hình thức của hội họa truyền thống. Nó trở thành một trào lưu quan trọng trong lịch sử nghệ thuật hiện đại. Khám phá nghệ thuật của Cézanne chính là nguồn gốc then chốt của trào lưu này. Nó thể hiện đầy đủ vai trò nền tảng của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " trong các trào lưu nghệ thuật hiện đại.

(2) Ảnh hưởng đến trường phái Dã thú và Chủ nghĩa Biểu hiện: Thúc đẩy sự đổi mới về Màu sắc và Biểu hiện Cảm xúc

Các họa sĩ trường phái Dã thú như Matisse đã tiếp thu ý tưởng "màu sắc phục vụ cấu trúc" của Cézanne. Họ tiếp tục củng cố sức mạnh biểu cảm của màu sắc. Điều này hình thành nên phong cách màu sắc tươi sáng và mạnh mẽ của trường phái Dã thú.

Chủ nghĩa Biểu hiện học hỏi từ tư tưởng "phá vỡ vẻ bề ngoài, theo đuổi bản chất" của Cézanne. Nó chuyển trọng tâm sáng tạo sang việc thể hiện cảm xúc nội tâm. Nó phá vỡ lối mòn duy nhất của nghệ thuật truyền thống là sao chép thế giới bên ngoài.

Tư tưởng nghệ thuật của Cézanne đã hỗ trợ quan trọng cho hai phong trào hiện đại này. Chúng cho thấy ảnh hưởng sâu rộng của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại ".

(3) Đặt nền móng cho nghệ thuật trừu tượng: Bắt đầu khám phá đa dạng nghệ thuật hiện đại

Cézanne rất coi trọng "hình thức". Điều này khiến các nghệ sĩ sau này nhận ra rằng "nghệ thuật có thể tách rời khỏi vật thể thực". Nhận thức này đã tạo cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho "nghệ thuật trừu tượng thuần túy" của Wassily Kandinsky.

Nó đã thúc đẩy nghệ thuật trừu tượng trở thành một nhánh quan trọng của nghệ thuật hiện đại. Khám phá của Cézanne đã phá vỡ mối liên hệ giữa nghệ thuật và hiện thực. Nó mở ra kỷ nguyên khám phá đa dạng trong nghệ thuật hiện đại. Nó đã đưa những đóng góp của " Cha đẻ của Nghệ thuật Hiện đại " trải dài qua nhiều lĩnh vực phát triển của nghệ thuật hiện đại.