Quạt tre: Biểu tượng của thẩm mỹ phương Đông
Lịch sử
Ngay từ thời nhà Thương, quạt tre, còn được gọi là "triển sơn", đã xuất hiện lần đầu tiên. Thời xưa, khi hoàng đế đi kinh lý, các cận thần thường đi theo sau, tay cầm những chiếc quạt tre lớn.
Những chiếc quạt tre này rộng và lớn, che chắn gió bụi cho khuôn mặt. Hơn nữa, các cận vệ đi theo hoàng đế, tay cầm quạt tre đồng loạt. Chỉ cần nhìn thoáng qua, người dân thường có thể nhận ra vị hoàng đế có địa vị cao quý và toát lên vẻ uy nghiêm.
Trong thời Xuân Thu và Chiến Quốc, quạt tre bắt đầu trở nên phổ biến. Từ lâu, người ta đã sử dụng tre để làm quạt vì nó mọc khắp nơi ở Trung Quốc, bền chắc và dễ chế tác. Sau này, người ta biết rằng thời xưa, người ta thích làm thơ và vẽ tranh trên quạt tre. Họ đã biến nó thành quạt gấp và mang theo bên mình. Dần dần, người ta sử dụng quạt tre không chỉ để quạt mà còn biến chúng thành biểu tượng văn hóa.
Trong thời nhà Đường và nhà Tống, quạt tre là hình ảnh thường thấy trên đường phố. Từ hoàng đế, quý tộc trong cung điện đến thương nhân và nông dân, ai cũng yêu thích quạt tre. Đến thời Minh và Thanh, nghề thủ công làm quạt tre đã đạt đến đỉnh cao. Người thợ vẽ lên quạt những họa tiết đẹp mắt và chạm khắc những hoa văn tinh xảo, biến quạt tre thành báu vật kết hợp giữa tính ứng dụng và nghệ thuật.
Thủ công
Nghề thủ công làm quạt tre rất phức tạp và tinh xảo. Khi lựa chọn nguyên liệu làm quạt tre, người thợ sẽ vào rừng tre và chọn những cây tre hơn ba năm tuổi. Loại tre này có bề mặt nhẵn, không có sâu bọ, kết cấu chắc chắn, đàn hồi và đồng đều đến từng chi tiết. Điều này làm cho quạt bền và đẹp.
Sau khi thu hoạch tre, người thợ dùng dao sắc chẻ dọc thân tre. Dần dần, người thợ sẽ chẻ thành từng dải và từng đoạn - tất cả đều có cùng chiều rộng và độ dày.
Mỗi công đoạn làm quạt tre đều không hề dễ dàng. Chỉ những người thợ giàu kinh nghiệm mới có thể kiểm soát chính xác độ bền của quạt. Nếu độ bền hơi yếu, quạt sẽ không chắc chắn và trông không đẹp mắt.
Quá trình đánh bóng thậm chí còn tỉ mỉ hơn. Khi đánh bóng các thanh tre và các mảnh tre, người thợ sử dụng nhiều loại giấy nhám khác nhau. Đầu tiên, dùng giấy nhám thô để loại bỏ các gờ và chỗ gồ ghề trên bề mặt tre. Sau đó, chuyển sang giấy nhám mịn và đánh bóng từ từ cho đến khi các thanh tre trở nên nhẵn mịn.
Cấu trúc khung là linh hồn của một chiếc quạt tre. Ví dụ, quạt gấp thông thường có nhiều hình dạng gân, bao gồm hình chữ nhật, hình nhọn và hình cầm. Người thợ đan các thanh tre đã đánh bóng thành bề mặt quạt thông qua các kỹ thuật như ghép mộng và đốt lửa. Một số loại quạt cao cấp ngâm các thanh tre trong nước và đánh bóng nhiều lần cho đến khi bề mặt của các thanh tre trở nên nhẵn mịn và trong suốt.
Việc chế tác bề mặt quạt cũng tỉ mỉ không kém. Bên cạnh việc sử dụng giấy gạo và vải lụa để gắn gân quạt, người thợ còn sử dụng kỹ thuật đan tre đơn giản độc đáo. Đối với quạt Công ở Tự Cống, Tứ Xuyên, các nghệ nhân có thể chẻ sợi tre thành những sợi mỏng như sợi tóc.
Người thợ thành thạo hàng trăm kỹ thuật dệt, như dệt người, dệt lụa xoắn, dệt hoa mai, v.v. Họ dùng tay dệt nên những hình chim bay, cá bơi, hoa lá, hình người và phong cảnh tuyệt đẹp trên quạt. Những sợi tre đan xen vào nhau một cách liền mạch, tạo nên một khung cảnh tựa như một tác phẩm của thiên nhiên.
Nghệ thuật quạt
Nghệ thuật vẽ quạt Trung Quốc mang đậm dấu ấn văn hóa sâu sắc của những chiếc quạt tre. Tranh quạt có một lịch sử lâu đời, với các họa sĩ sáng tác tranh quạt từ thời nhà Đường.
Quạt có nhiều hình dạng khác nhau, phổ biến nhất là quạt tròn và quạt gấp. Khi vẽ hoặc viết trên quạt, họa sĩ phải hình dung bố cục dựa trên hình dạng của quạt. Cho dù đó là quạt tròn, quạt gấp hay bất kỳ hình dạng nào khác.
Tranh quạt có nhiều phong cách nghệ thuật đa dạng. Khi vẽ, họa sĩ đặc biệt chú trọng đến kỹ năng sử dụng cọ và mực. Mỗi đường nét và màu mực đều có thể truyền tải cảm xúc. Họ ưa chuộng các chủ đề như phong cảnh, hoa lá và chim muông. Tuy có vẻ như miêu tả phong cảnh và động vật, nhưng thực ra họ đang thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của riêng mình.
Các họa sĩ của Trường phái Cung đình làm việc rất cẩn thận. Họ phác họa các họa tiết trên trang phục và lông của các loài động vật nhỏ. Họ đặc biệt thích thể hiện những cảnh nhộn nhịp trong cung điện, bao gồm cả những buổi yến tiệc linh đình của hoàng đế và cảnh các phi tần tụ họp thưởng hoa. Họ cũng minh họa những câu chuyện cổ tích được truyền lại qua nhiều thế hệ. Tất cả những điều này đã được tái hiện sống động trên giấy.
Trường phái hội họa dân gian giản dị mà tràn đầy sức sống, thường khắc họa những họa tiết cát tường và các nhân vật kinh kịch.
Nhiều họa sĩ nổi tiếng say mê sáng tác tranh quạt. Một họa sĩ tên là Trịnh Bản Kiều sống vào thời nhà Thanh, Trung Quốc. Ông thích làm thơ và vẽ trên bề mặt quạt. Cây tre ông vẽ trông sống động như thật, như thể nó có thể đung đưa trong gió. Khi kết hợp với những bài thơ được viết trên quạt, những yếu tố này đã biến những chiếc quạt tre thông thường thành những tác phẩm nghệ thuật thực sự.
Cuộc sống
Trong cuộc sống hiện đại, quạt tre là một cách làm mát tự nhiên và thân thiện với môi trường. Vào những ngày hè nóng nực, việc vẫy nhẹ một chiếc quạt tre sẽ mang đến cho bạn làn gió nhẹ nhàng, tự nhiên.
Không giống như máy điều hòa, quạt tre không khiến bạn phụ thuộc vào nó hay gây ra "bệnh máy lạnh". Đặc biệt tốt cho sức khỏe, đặc biệt là người già và trẻ em.
Ngoài ra, quạt tre cũng có rất nhiều mẫu mã. Chúng dễ dàng mang theo và được làm từ vật liệu tự nhiên, thân thiện với môi trường. Dù bạn đang đi dạo, du lịch hay chỉ đơn giản là ngồi ngoài trời hóng mát, quạt tre là một cách tuyệt vời để xua tan cái nóng.
Quạt tre Trung Quốc cũng mang lại giá trị kinh tế đáng kể. Với sự trân trọng ngày càng tăng của người dân Trung Quốc đối với văn hóa truyền thống, quạt giấy tre thủ công đang ngày càng trở nên phổ biến. Những chiếc quạt được chế tác bởi các nghệ nhân nổi tiếng với tay nghề thủ công tinh xảo sở hữu giá trị sưu tầm chất lượng cao và tiềm năng được đánh giá cao.
Quạt tre tuy trông đơn giản, nhưng lại chứa đựng hàng ngàn năm lịch sử và văn hóa. Nó cho thấy sự khéo léo và chăm chỉ của những người thợ thủ công. Dù để sử dụng cá nhân hay làm quà tặng cho bạn bè và gia đình, quạt tre là một lựa chọn độc đáo và ý nghĩa.